Ở Việt Nam, xin lỗi đôi khi chỉ là một câu nói. Nhưng ở Nhật, đó là cả một nghi thức.
Ở Việt Nam, đổ rác chỉ cần “bỏ đúng chỗ”. Nhưng ở Nhật, nó là một nghệ thuật sống.
Nhiều du học sinh Việt sang Nhật mang theo kỳ vọng đẹp đẽ – rồi chỉ sau vài ngày, choáng váng vì những điều tưởng như vô lý.
Đó là thứ người ta gọi là “sốc văn hóa” (culture shock) – một trong những rào cản lớn khiến học sinh thấy lạc lõng, mất tự tin và thậm chí muốn về nước.
Trong bài viết này, Hà Thành Global chia sẻ 5 cú sốc văn hóa mà du học sinh Việt thường gặp nhất khi mới sang Nhật, kèm theo cách thích nghi nhẹ nhàng – để bạn chủ động đón nhận và vượt qua.
1. “Cúi chào” không đơn giản như bạn tưởng
Ở Nhật, cúi chào là một nghệ thuật giao tiếp – thể hiện sự tôn trọng, biết ơn, xin lỗi, hay chào hỏi tùy hoàn cảnh.
Nhưng cúi sai độ – cúi không đúng thời điểm – hoặc không cúi khi cần có thể bị xem là bất lịch sự.
Sốc thường gặp:
- Không chào thầy cô, quản lý → bị đánh giá thiếu lễ phép
- Không biết phân biệt cúi 15 độ, 30 độ, 45 độ
- Không đáp lại lời chào của người khác vì… không hiểu
Mẹo vượt qua:
- Quan sát người Nhật xung quanh → học cách họ cúi chào từng tình huống
- Khi không chắc, cúi nhẹ 30 độ kèm nụ cười nhẹ là an toàn nhất
- Tập trước gương để làm quen với tư thế, biểu cảm
2. “Sự im lặng” – nơi công cộng giống như quy định ngầm
Ở Việt Nam, đi tàu xe đông thì nói chuyện rôm rả. Ở Nhật, ngay cả giờ cao điểm, cả toa tàu cũng im phăng phắc.
Sốc thường gặp:
- Gọi điện thoại to trên tàu → bị người lạ nhắc nhở
- Cười đùa trong ký túc hoặc nhà vệ sinh công cộng → bị nhìn với ánh mắt khó chịu
- Mở nhạc không đeo tai nghe → bị phàn nàn
Mẹo vượt qua:
- Luôn đeo tai nghe khi dùng điện thoại nơi công cộng
- Nếu phải nghe/gọi điện → xuống tàu hoặc tìm góc trống
- Tập “giữ âm lượng thấp” khi ở nơi công cộng
💬 Im lặng không phải lạnh lùng – mà là tôn trọng người xung quanh.
3. Phân loại rác sai – có thể bị… hàng xóm khiển trách
Nhật Bản nổi tiếng với hệ thống phân loại rác nghiêm ngặt:
Chai nhựa, lon kim loại, rác cháy được, rác không cháy được, đồ điện tử, pin, giấy…
Sốc thường gặp:
- Không rửa sạch chai/lon trước khi vứt
- Vứt sai ngày quy định từng loại rác → bị bỏ lại trước cửa
- Không bóp lon/thùng → chiếm diện tích thùng rác
- Bị hàng xóm ghi chú hoặc báo ban quản lý
Mẹo vượt qua:
- Xin lịch đổ rác bằng tiếng Việt từ văn phòng ký túc hoặc trường
- Mua túi rác đúng màu/quy cách từng loại
- Ghi nhớ: vứt rác đúng cách là một phần của văn hóa tôn trọng cộng đồng
4. Văn hóa “không làm phiền” và ít giao tiếp xã hội
Ở Nhật, mọi người tránh làm phiền người khác bằng mọi giá – kể cả khi bạn cần giúp đỡ, họ cũng có thể ngại lại gần.
Sốc thường gặp:
- Ở cùng phòng nhưng bạn Nhật không bắt chuyện
- Thấy ai đó gặp khó khăn nhưng không ai giúp
- Làm sai điều gì – không ai nói thẳng, nhưng sau đó… bị cô lập
💬 Văn hóa “tatemae – honne” (lời nói xã giao – suy nghĩ thật) rất phổ biến.
Mẹo vượt qua:
- Đừng vội đánh giá người Nhật “lạnh lùng” – hãy chủ động nhưng tôn trọng khoảng cách
- Kết nối dần dần – qua các hoạt động nhóm, CLB sinh viên
- Học cách đọc tình huống và quan sát ngôn ngữ cơ thể
5. Thái độ “tuyệt đối đúng giờ” và kỷ luật nghiêm khắc
Ở Nhật, trễ 1 phút cũng được tính là trễ. Người ta có thể đến sớm 5–10 phút và luôn xin lỗi nếu có bất cứ lý do gì khiến họ đến muộn.
Sốc thường gặp:
- Trễ giờ học – bị giáo viên nhắc nhở gay gắt
- Trễ giờ đi làm thêm – bị cắt ca, giảm uy tín
- Không báo trước nếu nghỉ – bị đánh giá thiếu trách nhiệm
Mẹo vượt qua:
- Đặt báo thức sớm hơn 15–20 phút
- Luôn dự phòng thời gian nếu đi tàu/xe bus
- Nếu có vấn đề, hãy liên hệ sớm với trường/nơi làm để xin phép trước
Ở Nhật: Đúng giờ = Tôn trọng.
“Em từng bị để lại rác trước cửa phòng vì quên không bóp chai và rửa sạch. Ban đầu em buồn, thấy người Nhật khó tính. Nhưng sau đó hiểu ra – họ nghiêm để môi trường sạch và sống văn minh hơn.”
– Khánh Ngọc, du học sinh tại Osaka
Sốc văn hóa là điều gần như ai cũng trải qua khi đi du học. Nhưng điều quan trọng không phải là “tránh choáng” – mà là biết trước, chuẩn bị tâm lý, và thích nghi từng bước.
[NHẬN TÀI LIỆU: 10 Điều Du Học Sinh Việt Cần Biết Về Văn Hóa Nhật]
→ Hà Thành Global tổng hợp từ thực tế – giúp bạn không lạc lõng, sẵn sàng hòa nhập từ ngày đầu tiên.